Je kunt desinformatie achteraf weerleggen, maar soms is het kwaad dan al geschied: mensen zijn het gaan geloven. Zou voorkomen niet beter zijn dan genezen? Niet debunken maar pre-bunken?
Volgens psychologen van de universiteiten van Cambridge en Bristol kan dat. In een groot online onderzoek ontdekten zij dat mensen die eerst een kort filmpje met uitleg over manipulatietechnieken bekeken, veel beter in staat zijn desinformatie op sociale media te herkennen, schrijven ze in het tijdschrift Science Advances. Ze vergelijken het met een vaccin.
De psychologen maakten animatiefilmpjes van negentig seconden met uitleg over manipulatie en desinformatie. Dat zijn: emotionele taal, tegenstrijdige beweringen, valse tegenstellingen („vriend of vijand”), het zoeken naar een zondebok en ad hominem-drogredeneringen. De lesjes worden geïllustreerd met voorbeelden uit series en films als South Park en Star Wars.
Uit zes experimenten bleek dat proefpersonen die de filmpjes bekeken, daarna op sociale media bijna twee keer zo goed desinformatie wisten te signaleren. Tegenstrijdigheden namen zij ruim twee keer vaker waar als proefpersonen die de filmpjes niet hadden gezien. Aan de experimenten deden 6.464 mensen mee. Politieke overtuiging of opleidingsniveau maakte volgens de onderzoekers geen verschil. Ze benadrukken dat ze met de filmpjes mikken op iedereen die verschoond wil blijven van manipulatie.
De filmpjes werden ook ‘in het wild’ getest. Vijftien dagen lang werden in de VS twee van de filmpjes getoond voorafgaand aan YouTube-video’s. Een derde van de kijkers kreeg daarna een bewering voorgelegd. Ook zij konden (iets) beter manipulatie of desinformatie herkennen dan een controlegroep.
Hieronder de filmpjes:
